Tiêu chảy là một trong những vấn đề tiêu hóa thường gặp nhất ở trẻ nhỏ. Khi bé bị đi ngoài nhiều lần, phân lỏng, cha mẹ thường lo lắng không biết có nên cho dùng thuốc hay không. Vậy bé bị tiêu chảy nên uống thuốc gì, trường hợp nào cần can thiệp y tế và cách chăm sóc thế nào để bé nhanh hồi phục? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết.

1. Tiêu chảy ở trẻ là gì?

Tiêu chảy là tình trạng trẻ đi ngoài phân lỏng hoặc nhiều nước, thường trên 3 lần mỗi ngày. Tình trạng này rất phổ biến ở trẻ dưới 5 tuổi do hệ tiêu hóa và miễn dịch còn non yếu. Bệnh có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và nếu không được xử lý đúng cách, đặc biệt là tình trạng mất nước, có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.

Ngoài việc đi ngoài phân lỏng, nhiều nước với tần suất tăng bất thường, cha mẹ cần chú ý các dấu hiệu sau để nhận biết sớm và có hướng xử lý kịp thời:

• Đau bụng và buồn nôn: Trẻ có thể quấy khóc do bị đau bụng. Kèm theo đó là tình trạng buồn nôn hoặc nôn, nhất là sau khi ăn.
• Sốt: Tiêu chảy do nhiễm virus hoặc vi khuẩn thường đi kèm với sốt, có thể là sốt nhẹ hoặc sốt cao.
• Biếng ăn, mệt mỏi: Trẻ mất đi năng lượng, không muốn ăn uống, trở nên uể oải, mệt mỏi và cáu kỉnh.

Tiêu chảy là tình trạng phổ biến ở trẻ dưới 5 tuổi do hệ tiêu hóa non yếu.

2. Nguyên nhân khiến bé bị tiêu chảy

Có rất nhiều nguyên nhân khiến trẻ bị tiêu chảy, nhưng phổ biến nhất là do nhiễm trùng đường ruột và các yếu tố liên quan đến chế độ ăn uống, vệ sinh.

Dưới đây là những nguyên nhân chính gây ra tình trạng tiêu chảy ở trẻ:

• Nhiễm virus: Rotavirus là nguyên nhân hàng đầu, dễ gây tiêu chảy cấp kèm sốt, nôn.
• Nhiễm vi khuẩn: E.coli, Salmonella, Shigella… thường gây tiêu chảy kéo dài, phân nhầy máu.
• Ký sinh trùng: Giardia lamblia, giun sán.
• Không dung nạp thức ăn: Thường gặp nhất là không dung nạp lactose trong sữa.
• Dị ứng thực phẩm: Sữa bò, đạm trứng, hải sản.
• Nguyên nhân khác: Dùng kháng sinh kéo dài, chế độ ăn uống mất cân đối.

3. Bé bị tiêu chảy nên uống thuốc gì?

Khi trẻ bị tiêu chảy, việc điều trị không chỉ là dùng thuốc cầm tiêu chảy mà quan trọng nhất là phải giải quyết nguyên nhân và phòng tránh các biến chứng. Không phải mọi trường hợp tiêu chảy đều cần dùng thuốc. Bé bị tiêu chảy uống thuốc gì cần phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ mất nước và tình trạng đi kèm. Dưới đây là những nhóm thuốc thường được bác sĩ cân nhắc sử dụng cho trẻ.

3.1. Oresol (bù nước và điện giải)

Bù nước và điện giải là nguyên tắc quan trọng nhất trong điều trị tiêu chảy ở trẻ. Mất nước và mất cân bằng điện giải là biến chứng nguy hiểm nhất, có thể đe dọa tính mạng.

Bổ sung nước cho trẻ bị tiêu chảy là nguyên tắc quan trọng.

Oresol (ORS) là dung dịch bù nước và điện giải được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo. Đây cũng là câu trả lời đầu tiên cho thắc mắc bé bị tiêu chảy nên uống thuốc gì mà cha mẹ cần nhớ.

Oresol giúp bù lại lượng muối và nước đã mất. Khi pha Oresol, ba mẹ phải tuân thủ đúng hướng dẫn trên bao bì để đảm bảo hiệu quả và an toàn. Pha sai tỷ lệ có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Đối với trẻ bú mẹ: Hãy cho trẻ bú nhiều hơn và thường xuyên hơn. Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng và nước tốt nhất cho trẻ, giúp tăng cường sức đề kháng và phục hồi nhanh chóng.

3.2. Kẽm (Zinc)

Kẽm là một vi chất quan trọng đối với sức khỏe của trẻ, đặc biệt khi trẻ bị tiêu chảy. Việc bổ sung kẽm được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) khuyến cáo rộng rãi như một phần không thể thiếu trong phác đồ điều trị tiêu chảy cấp.

Kẽm giúp phục hồi và tăng cường chức năng niêm mạc ruột, giảm tình trạng tổn thương và giúp ruột hấp thụ nước và điện giải tốt hơn, từ đó làm giảm số lần đi ngoài.

Liều lượng Kẽm được khuyến cáo phụ thuộc vào độ tuổi của trẻ:

• Trẻ dưới 6 tháng tuổi: 10 mg Kẽm nguyên tố mỗi ngày.
• Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên: 20 mg Kẽm nguyên tố mỗi ngày.

Việc bổ sung kẽm không thể thiếu trong phác đồ điều trị tiêu chảy cấp.

Cách dùng:

• Nên cho trẻ uống kẽm dạng dung dịch hoặc viên nén hòa tan, vì dễ hấp thu hơn.
• Dùng kẽm trong 10-14 ngày liên tục, ngay cả khi các triệu chứng tiêu chảy đã hết.
• Có thể cho trẻ uống Kẽm cùng với bữa ăn để giảm cảm giác buồn nôn.

3.3. Probiotic (men vi sinh)

Men vi sinh là những vi khuẩn có lợi, giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột của trẻ, đặc biệt khi hệ tiêu hóa đang bị tổn thương do tiêu chảy. Việc bổ sung men vi sinh đúng cách có thể giúp rút ngắn thời gian tiêu chảy và cải thiện sức khỏe đường ruột.

Cách sử dụng và lưu ý:

• Chọn đúng chủng men: Khi mua men vi sinh cho trẻ, bạn nên ưu tiên các sản phẩm chứa các chủng lợi khuẩn phổ biến và an toàn như Lactobacillus, Bifidobacterium, Bacillus Clausii hoặc Saccharomyces boulardii.
• Dùng đúng liều lượng: Men vi sinh có nhiều dạng như cốm, bột pha, ống nước. Mỗi loại đều có hướng dẫn liều dùng riêng. Hãy tuân thủ đúng liều lượng được khuyến cáo để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Thời điểm dùng: Tốt nhất nên cho trẻ uống men vi sinh sau bữa ăn khoảng 30 phút. Nếu trẻ đang dùng kháng sinh, nên cho trẻ uống men vi sinh cách liều kháng sinh khoảng 2-3 giờ để tránh men vi sinh bị tiêu diệt.

3.4. Thuốc hạ sốt (nếu có sốt)

Tiêu chảy thường đi kèm với các triệu chứng khác, trong đó có sốt. Nếu trẻ bị sốt cao (thường trên 38,5°C) và cảm thấy khó chịu, quấy khóc, việc dùng thuốc hạ sốt là cần thiết để giúp trẻ thoải mái hơn.

Ba mẹ nên chú ý hạ sốt cho bé khi bị tiêu chảy.

Paracetamol (Acetaminophen) là hoạt chất hạ sốt phổ biến và an toàn nhất cho trẻ nhỏ.

• Liều lượng: 0-15 mg/kg cân nặng/lần, dùng cách nhau 4-6 giờ.
• Cách dùng: Thuốc có nhiều dạng như siro, viên đặt hậu môn, hoặc viên nén. Tùy thuộc vào độ tuổi và tình trạng của trẻ, bạn nên chọn dạng thuốc phù hợp.

Lưu ý: Tuyệt đối không dùng Aspirin để hạ sốt cho trẻ em. Hoạt chất này có thể gây ra Hội chứng Reye, một tình trạng hiếm gặp nhưng nguy hiểm, ảnh hưởng đến não và gan.

3.5. Thuốc kháng sinh

Bé bị tiêu chảy nên uống thuốc gì, có nên uống kháng sinh không là thắc mắc của rất nhiều phụ huynh. Theo các chuyên gia, thuốc kháng sinh không phải là lựa chọn đầu tay trong mọi trường hợp tiêu chảy ở trẻ. Việc sử dụng kháng sinh cần phải hết sức thận trọng và tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ.

Thuốc kháng sinh chỉ được sử dụng khi có bằng chứng rõ ràng cho thấy trẻ bị tiêu chảy do nhiễm khuẩn. Các dấu hiệu cụ thể bao gồm:

• Phân có nhầy, có máu: Đây là dấu hiệu thường gặp của tiêu chảy do vi khuẩn.
• Sốt cao kéo dài: Sốt cao liên tục, khó hạ.
• Kết quả xét nghiệm dương tính: Xét nghiệm phân hoặc xét nghiệm máu cho thấy sự hiện diện của vi khuẩn gây bệnh. Trong những trường hợp này, kháng sinh sẽ giúp tiêu diệt vi khuẩn, giải quyết tận gốc nguyên nhân gây bệnh.

Thuốc kháng sinh chỉ được sử dụng khi trẻ bị tiêu chảy do nhiễm khuẩn.

3.6. Thuốc chống nôn (nếu trẻ nôn nhiều)

Trong một số trường hợp, tiêu chảy ở trẻ có thể đi kèm với nôn mửa nghiêm trọng. Nôn nhiều sẽ khiến trẻ không thể uống đủ nước và điện giải, làm tăng nguy cơ mất nước và suy kiệt. Khi đó, thuốc chống nôn có thể được cân nhắc sử dụng để giúp trẻ giảm cảm giác buồn nôn và ngừng nôn, từ đó có thể uống được dung dịch bù nước và điện giải (Oresol) cũng như ăn uống tốt hơn, nhưng cần hết sức cẩn trọng.

Thuốc chống nôn không phải là thuốc điều trị thường quy cho mọi trường hợp tiêu chảy. Thuốc chỉ được bác sĩ kê đơn khi trẻ nôn quá nhiều, nôn liên tục, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc bù nước và dinh dưỡng.

Như vậy, câu trả lời cho thắc mắc “bé bị tiêu chảy nên uống thuốc gì?” là: trước tiên phải bù nước – oresol, sau đó bác sĩ có thể bổ sung kẽm, men vi sinh, thuốc hạ sốt hoặc kháng sinh tùy tình huống.

4. Khi nào cần đưa bé đi khám bác sĩ?

Cha mẹ không nên chủ quan khi trẻ bị tiêu chảy. Hãy đưa bé đi khám ngay nếu:

• Tiêu chảy nhiều lần, bé khát nước nhiều hoặc khô môi, mắt trũng.
• Đi ngoài kèm máu, phân nhầy.
• Nôn ói nhiều, không uống được nước.
• Sốt cao liên tục trên 38,5°C.
• Trẻ mệt lả, li bì, bỏ bú, bỏ ăn.

Bé cần được đi khám bác sĩ nếu có dấu hiệu tiêu chảy nặng.

5. Cách chăm sóc bé bị tiêu chảy tại nhà

Ngoài việc dùng thuốc, chăm sóc đúng cách giúp bé nhanh hồi phục:

• Cho bé uống nhiều nước, bú mẹ nhiều hơn.
• Ăn thực phẩm mềm, dễ tiêu như cháo, súp, khoai tây nghiền.
• Tránh đồ ăn nhiều dầu mỡ, ngọt, nước ngọt có gas.
• Giữ vệ sinh tay sạch sẽ khi chế biến và cho bé ăn.
• Không tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy cho trẻ.

Tiêu chảy ở trẻ em thường bắt nguồn từ virus, vi khuẩn hoặc chế độ ăn. Việc quan trọng nhất là bù nước và điện giải bằng oresol. Ngoài ra, bác sĩ có thể bổ sung kẽm, men vi sinh, thuốc hạ sốt hoặc kháng sinh khi cần. Như vậy, câu hỏi “bé bị tiêu chảy nên uống thuốc gì” có thể tóm gọn: trước tiên là oresol, kẽm, men vi sinh và chỉ dùng thuốc khác theo chỉ định y tế.