Ở giai đoạn sơ sinh, hệ tiêu hóa của trẻ còn non nớt và việc đi tiêu nhiều lần trong ngày là điều bình thường. Tuy nhiên, ranh giới giữa đi tiêu sinh lý và bệnh lý tiêu chảy rất mong manh. Nếu không nhận biết sớm dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.

1. Phân biệt phân bình thường và dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy

Trước khi tìm hiểu dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy, mẹ cần hiểu rõ đặc điểm phân của trẻ theo từng hình thức bú.

1.1. Đối với trẻ bú mẹ hoàn toàn

• Phân thường có màu vàng tươi, vàng sẫm hoặc hơi xanh.
• Cấu trúc phân sệt, có thể có ít hạt trắng (cặn sữa) và hơi sủi bọt.
• Trẻ có thể đi tiêu từ 3-5 lần/ngày hoặc thậm chí sau mỗi lần bú.
• Mùi của phân thường nhẹ, không quá hôi.

1.2. Đối với trẻ bú sữa công thức

• Phân thường có màu vàng nâu hoặc xanh xám.
• Cấu trúc phân đặc hơn so với trẻ bú mẹ, giống như kem hoặc bơ.
• Số lần đi tiêu ít hơn, thường khoảng 1-2 lần/ngày hoặc cách ngày.
• Mùi phân thường nồng và hôi hơn.

Hiểu rõ tính chất phân bình thường giúp mẹ dễ dàng nhận diện tiêu chảy.

2. 10 dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy điển hình nhất

Mẹ cần quan sát kỹ cả tính chất phân lẫn thái độ của trẻ để nhận diện dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy một cách chính xác.

• Số lần đi tiêu tăng đột biến: Nếu trẻ đi tiêu nhiều hơn gấp đôi so với tần suất bình thường (ví dụ bình thường 3 lần, nay tăng lên 7-8 lần) thì đó là dấu hiệu nghi ngờ.
• Phân loãng và nhiều nước: Đây là dấu hiệu quan trọng nhất. Phân không còn độ sệt mà lỏng bỏng, đôi khi chỉ toàn nước màu vàng hoặc xanh.
• Phân thay đổi màu sắc lạ: Phân chuyển sang màu xanh lục đậm hoặc màu sậm bất thường kèm theo bọt.
• Mùi phân hôi tanh hoặc chua: Mùi phân trở nên khó chịu, khác hẳn với mùi chua nhẹ hoặc mùi sữa bình thường.
• Phân có lẫn chất nhầy: Xuất hiện các dải nhầy trắng hoặc trong suốt trong phân, thường do niêm mạc ruột bị kích ứng.
• Dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy có lẫn máu: Phân có các sợi máu đỏ hoặc đốm máu nhỏ là dấu hiệu nhiễm khuẩn nghiêm trọng.
• Bụng trẻ chướng hơi và đau: Trẻ thường xuyên quấy khóc, co chân lên bụng và có cảm giác bụng cứng, đầy hơi.
• Trẻ quấy khóc, bỏ bú: Do đau bụng và mệt mỏi, trẻ thường lờ đờ, không muốn bú hoặc bú rất ít.
• Nôn trớ thường xuyên: Tiêu chảy thường đi kèm với tình trạng nôn trớ nếu trẻ bị nhiễm virus đường ruột.
• Sốt nhẹ hoặc sốt cao: Đây là biểu hiện cho thấy cơ thể trẻ đang phản ứng lại với tình trạng nhiễm trùng.

Phân loãng nhiều nước là biểu hiện rõ rệt nhất của tiêu chảy.

3. Nguyên nhân gây tiêu chảy ở trẻ sơ sinh

Việc xác định nguyên nhân sẽ giúp mẹ có hướng xử lý đúng đắn nhất ngoài việc nhận diện các dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy.

• Nhiễm virus, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng: Phổ biến nhất là Rotavirus, vi khuẩn E. coli hoặc Salmonella xâm nhập qua đường ăn uống.
• Thay đổi chế độ ăn của mẹ (với trẻ bú mẹ): Mẹ ăn đồ cay nóng, đồ tanh hoặc thức ăn chứa nhiều dầu mỡ có thể ảnh hưởng đến chất lượng sữa.
• Dị ứng đạm sữa bò: Một số trẻ không dung nạp được protein trong sữa công thức, dẫn đến tình trạng tiêu chảy kéo dài.
• Sử dụng thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh tiêu diệt cả lợi khuẩn đường ruột, làm mất cân bằng hệ vi sinh của bé.
• Vệ sinh dụng cụ cho bú không sạch: Bình sữa, núm ti không được tiệt trùng kỹ lưỡng là nơi trú ngụ của mầm bệnh.

4. Dấu hiệu mất nước do tiêu chảy: Cảnh báo cực kỳ nguy hiểm

Khi xuất hiện các dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy, nỗi lo lớn nhất là mất nước. Mẹ cần kiểm tra ngay các biểu hiện sau:

• Thóp bị lõm: Phần thóp mềm trên đỉnh đầu của trẻ có dấu hiệu lõm xuống sâu hơn bình thường.
• Mắt trũng và khô: Trẻ khóc nhưng không có nước mắt, mắt nhìn sâu và thiếu sức sống.
• Môi và miệng khô khốc: Niêm mạc miệng khô, lưỡi trắng và trẻ thường xuyên khát nước.
• Ít đi tiểu: Trẻ không làm ướt tã trong vòng 6 giờ liên tục hoặc nước tiểu có màu vàng sậm.
• Da kém đàn hồi: Khi mẹ véo nhẹ da vùng bụng, nếp véo mất đi rất chậm.
• Trẻ lờ đờ hoặc quá quấy khóc: Đây là dấu hiệu mất nước nặng ảnh hưởng đến hệ thần kinh của trẻ.

Da mất đàn hồi là dấu hiệu trẻ đang mất nước nghiêm trọng.

5. Trẻ sơ sinh bị tiêu chảy mẹ phải làm sao?

Ngay khi nhận diện đúng dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy, mẹ hãy thực hiện ngay các bước chăm sóc sau:

5.1. Tăng cường cho trẻ bú

• Bú mẹ liên tục: Sữa mẹ chứa kháng thể và nguồn nước quý giá giúp trẻ bù lại lượng dịch đã mất. Hãy cho trẻ bú theo nhu cầu, kể cả khi trẻ vừa mới trớ xong.
• Chia nhỏ cữ bú: Nếu trẻ mệt và nôn, hãy cho trẻ bú mỗi lần một ít nhưng tăng số lần bú trong ngày lên.

5.2. Bù nước và điện giải (theo chỉ định bác sĩ)

• Không tự ý cho trẻ sơ sinh uống Oresol nếu chưa có hướng dẫn của bác sĩ.
• Trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi chủ yếu bù nước qua sữa mẹ hoặc sữa công thức pha đúng tỉ lệ.

5.3. Vệ sinh và chăm sóc da vùng bẹn

• Tiêu chảy khiến vùng da mông của trẻ dễ bị hăm loét do tiếp xúc với phân thường xuyên.
• Hãy thay tã ngay sau mỗi lần trẻ đi tiêu, rửa sạch bằng nước ấm và bôi kem chống hăm.

5.4. Bổ sung men vi sinh Probiotics

• Men vi sinh giúp tái tạo hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ đẩy lùi hại khuẩn.
• Nên chọn loại men chuyên dụng cho trẻ sơ sinh và dùng theo đúng liều lượng khuyến cáo.

Sữa mẹ là nguồn bù dịch tốt nhất cho trẻ sơ sinh.

6. Những sai lầm cần tránh khi trẻ bị tiêu chảy

Mẹ tuyệt đối không được thực hiện các điều sau khi thấy dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy:

• Không tự ý cho trẻ uống thuốc cầm tiêu chảy: Thuốc cầm tiêu chảy làm phân không thoát ra ngoài được, khiến vi khuẩn và độc tố tích tụ trong ruột, rất nguy hiểm.
• Không pha sữa công thức quá loãng hoặc quá đặc: Pha sai tỉ lệ làm rối loạn điện giải và khiến tình trạng tiêu chảy nặng thêm.
• Không cho trẻ uống nước lọc: Trẻ dưới 6 tháng tuổi uống nước lọc có nguy cơ gây nhiễm độc nước và hạ natri máu.
• Không áp dụng các bài thuốc lá dân gian chưa kiểm chứng: Đường ruột trẻ sơ sinh cực kỳ nhạy cảm, các loại lá không sạch có thể gây nhiễm trùng máu.

7. Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức?

Đừng chủ quan nếu các dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy đi kèm với những biểu hiện sau:

• Trẻ dưới 3 tháng tuổi bị tiêu chảy kèm sốt trên 38°C.
• Phân có máu hoặc có màu đen như nhựa đường.
• Trẻ nôn tất cả mọi thứ sau khi bú, không thể giữ lại sữa.
• Có các dấu hiệu mất nước nặng (thóp lõm, mắt trũng, không đi tiểu).
• Trẻ ngủ lịm, khó đánh thức hoặc co giật.
• Tiêu chảy kéo dài hơn 24 giờ mà không có dấu hiệu thuyên giảm.

8. Cách phòng ngừa tiêu chảy cho trẻ sơ sinh

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh, mẹ hãy thực hiện các biện pháp sau:

• Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn: Sữa mẹ giúp trẻ có hệ miễn dịch vững vàng nhất để chống lại các tác nhân gây tiêu chảy.
• Giữ vệ sinh tay sạch sẽ: Mẹ và người chăm sóc cần rửa tay bằng xà phòng trước khi bế bé hoặc chuẩn bị đồ ăn cho bé.
• Tiệt trùng dụng cụ: Bình sữa, núm ti và đồ chơi của bé cần được tiệt trùng hằng ngày bằng nước sôi hoặc máy tiệt trùng.
• Tiêm phòng đầy đủ: Hãy đảm bảo trẻ được uống vaccine ngừa Rotavirus theo đúng lịch trình của y tế.

Nhận diện sớm dấu hiệu trẻ sơ sinh bị tiêu chảy là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe của bé yêu. Hãy luôn quan sát tã giấy của trẻ hằng ngày và theo dõi sát sao thái độ của con. Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào về tình trạng mất nước hoặc nhiễm khuẩn, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám kịp thời.