Táo bón là tình trạng thường gặp ở trẻ nhỏ, khiến bé đi tiêu khó khăn, phân khô cứng, quấy khóc và chậm phát triển. Nếu không xử trí sớm, táo bón có thể gây nứt kẽ hậu môn, chán ăn và ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài. Vậy đâu là cách chữa táo bón cho bé an toàn, hiệu quả và dễ áp dụng tại nhà? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này.

1. Tại sao bé bị táo bón?

Táo bón là một vấn đề tiêu hóa phổ biến ở trẻ nhỏ, gây ra sự khó chịu và đau đớn cho bé khi đi đại tiện. Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng này, từ thói quen ăn uống, sinh hoạt cho đến một số bệnh lý tiềm ẩn. Cha mẹ cần xác định rõ để có cách xử trí phù hợp:

• Chế độ ăn thiếu chất xơ: Bé ăn ít rau xanh, trái cây, thực phẩm nhiều tinh bột dễ gây táo bón.
• Uống ít nước: Nước giúp làm mềm phân, thiếu nước khiến phân khô cứng.
• Thay đổi chế độ ăn: Chuyển từ bú mẹ sang bú bình hoặc ăn dặm quá sớm.
• Thói quen nhịn đi tiêu: Bé sợ đau khi đi ngoài, nhịn lâu khiến phân tích tụ, cứng hơn.
• Ít vận động: Bé lười vận động, ruột hoạt động kém.
• Nguyên nhân bệnh lý: Suy giáp, dị tật đường ruột, tác dụng phụ của thuốc.

Táo bón khiến bé đi tiêu khó khăn, phân khô cứng.

2. Dấu hiệu bé bị táo bón

Cha mẹ có thể nhận biết bé bị táo bón qua những biểu hiện:

• • Tần suất đi ngoài giảm: Trẻ đi ngoài ít hơn bình thường. Cụ thể, trẻ sơ sinh đi dưới 2 lần/ngày, trẻ trên 1 tuổi đi dưới 3 lần/tuần.
  • Phân khô, cứng: Phân có dạng viên nhỏ như phân dê hoặc thành một khối lớn, rất khó để đi ngoài.
  • Đau và khó khăn khi đi ngoài: Trẻ phải rặn mạnh, mặt đỏ gay, quấy khóc hoặc la hét trong lúc đi vệ sinh.
  • Phân có máu: Phân cứng có thể gây rách hậu môn, dẫn đến chảy máu. Máu có thể dính trên phân hoặc trên giấy vệ sinh.

• Dấu hiệu khác: Bụng trướng, chán ăn, ngủ không ngon, quấy khóc, cáu kỉnh, sợ đi vệ sinh…

3. Cách chữa táo bón cho bé an toàn tại nhà

Có nhiều biện pháp tự nhiên và hiệu quả mà cha mẹ có thể áp dụng để giúp bé nhanh thoải mái hơn.

3.1. Tăng cường chất xơ trong bữa ăn

Chế độ ăn giàu chất xơ giúp làm mềm phân, tăng nhu động ruột, nhờ đó bé đi tiêu dễ dàng hơn.

Cách thực hiện:

• Thêm rau xanh, củ quả vào bữa ăn dặm (bí đỏ, khoai lang, rau cải).
• Cho bé ăn trái cây như chuối, lê, đu đủ, mận.
• Sử dụng ngũ cốc nguyên hạt thay vì tinh chế.

Lưu ý: Tăng từ từ để bé thích nghi, tránh gây đầy bụng.

Chế độ ăn giàu chất xơ giúp bé đi tiêu dễ dàng hơn.

3.2. Uống đủ nước mỗi ngày

Đảm bảo bé uống đủ nước mỗi ngày. Nước giúp làm mềm phân, giúp quá trình đi ngoài dễ dàng hơn. Bạn có thể cho bé uống nước lọc, nước trái cây tươi hoặc nước canh rau củ.

Cách thực hiện:

• Với trẻ sơ sinh bú mẹ: cho bú nhiều cữ hơn.
• Với bé ăn dặm: bổ sung thêm nước lọc, nước canh, nước ép loãng.
• Với bé lớn hơn: duy trì 1–1,5 lít nước/ngày.

Lưu ý: Tránh cho bé uống quá nhiều nước ngọt, nước có gas.

3.3. Tạo thói quen đi vệ sinh đúng giờ

Tập cho bé thói quen đi tiêu vào một thời điểm nhất định giúp ruột hoạt động đều đặn.

Cách thực hiện:

• Khuyến khích bé ngồi bô hoặc bồn cầu vào buổi sáng sau ăn.
• Khen ngợi, động viên khi bé đi đúng giờ.
• Tuyệt đối không la mắng khi bé gặp khó khăn.

Lưu ý: Không bắt ép bé nếu bé chưa sẵn sàng.

 
Khuyến khích bé ngồi bô hoặc bồn cầu vào buổi sáng sau ăn.

3.4. Massage bụng và vận động nhẹ

Massage và vận động giúp kích thích nhu động ruột, hỗ trợ đào thải phân.

Cách thực hiện:

• Vận động nhẹ nhàng: Vận động giúp kích thích các cơ ở bụng và ruột, thúc đẩy nhu động ruột. Hãy khuyến khích bé bò, đi bộ hoặc chạy nhảy.
• Massage bụng: Đặt bé nằm ngửa, dùng lòng bàn tay xoa nhẹ nhàng bụng bé theo chiều kim đồng hồ, bắt đầu từ rốn rồi mở rộng ra ngoài.
• Tập động tác “đạp xe”: Nắm hai chân bé và di chuyển nhẹ nhàng như đang đạp xe. Động tác này giúp khí và phân di chuyển, giảm cảm giác khó chịu.

3.5. Bổ sung men vi sinh và chất xơ hòa tan

Nếu việc điều chỉnh chế độ ăn chưa mang lại hiệu quả, việc bổ sung men vi sinh và chất xơ hòa tan là những cách an toàn và hiệu quả để cải thiện tình trạng táo bón ở trẻ.

• Men vi sinh (Probiotics):

Là các vi khuẩn có lợi giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Khi hệ vi sinh đường ruột mất cân bằng, quá trình tiêu hóa sẽ chậm lại, dẫn đến táo bón. Men vi sinh giúp bổ sung lợi khuẩn, khôi phục lại sự cân bằng này. Một số chủng lợi khuẩn nhất định có thể giúp tăng cường nhu động ruột, làm cho quá trình đi ngoài của trẻ diễn ra đều đặn hơn.

Chọn sản phẩm men vi sinh có chứa các chủng như Bacillus Clausii, Lactobacillus hoặc Bifidobacterium. Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ để chọn loại phù hợp và dùng đúng liều lượng.

• Chất xơ hòa tan (Soluble Fiber):

Chất xơ hòa tan là loại chất xơ có thể hấp thụ nước, tạo thành một chất gel trong đường ruột, giúp tạo khối phân, kích thích nhu động ruột.

Một số thực phẩm giàu chất xơ hòa tan bao gồm yến mạch, táo, lê, chuối, đậu và cà rốt. Bạn cũng có thể mua các sản phẩm bổ sung chất xơ hòa tan dành cho trẻ em, nhưng cần tham khảo ý kiến bác sĩ về liều lượng.

Bổ sung chất xơ và men vi sinh giúp tăng cường nhu động ruột.

Bổ sung cả hai loại này sẽ giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa của trẻ một cách toàn diện, vừa cải thiện chức năng ruột, vừa làm mềm phân, giúp bé đi ngoài dễ dàng và thoải mái hơn.

3.6. Khi nào cần dùng thuốc?

Thuốc chỉ nên dùng khi các biện pháp tự nhiên không hiệu quả.

Các loại thuốc thường dùng:

• Thuốc nhuận tràng tạo khối: chứa chất xơ tổng hợp, làm mềm phân.
• Thuốc nhuận tràng thẩm thấu: giữ nước trong ruột, giúp phân mềm.
• Thuốc đặt hậu môn: hỗ trợ bé đi tiêu nhanh hơn.

Lưu ý: Tất cả phải theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý mua cho bé dùng.

4. Sai lầm khi chữa táo bón cho bé

Trong quá trình xử trí, nhiều cha mẹ vì lo lắng hoặc nóng vội thường mắc phải những sai lầm sau, khiến tình trạng táo bón của bé không cải thiện mà còn nặng hơn:

• Lạm dụng thuốc nhuận tràng: Đây là sai lầm phổ biến nhất. Thuốc thụt hậu môn và thuốc nhuận tràng chỉ nên được sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ và trong những trường hợp khẩn cấp. Việc lạm dụng các loại thuốc này sẽ khiến trẻ bị phụ thuộc, làm mất phản xạ đi ngoài tự nhiên.
• Ép bé ăn quá nhiều chất xơ một lúc: Chất xơ rất cần thiết để làm mềm phân, nhưng nếu bổ sung đột ngột quá nhiều, đặc biệt từ các loại rau cứng hoặc hạt nguyên vỏ, sẽ khiến bé bị đầy hơi, chướng bụng, thậm chí khó tiêu hơn. Điều này khiến bé sợ ăn rau, chán ăn và tình trạng táo bón lại kéo dài.
• Cho bé nhịn ăn để “giảm phân”: Đây là quan niệm sai lầm vì khi cơ thể không có đủ chất dinh dưỡng và nước, phân sẽ càng khô cứng hơn, khiến táo bón nặng thêm. Chưa kể việc nhịn ăn làm bé suy dinh dưỡng, chậm tăng cân và ảnh hưởng phát triển trí tuệ.
• Ít cho bé vận động: Việc thiếu hoạt động khiến nhu động ruột giảm, phân lưu lại trong ruột lâu hơn và trở nên khô cứng, táo bón ngày càng kéo dài.

Lạm dụng các loại thuốc nhuận tràng khiến trẻ táo bón kéo dài.

5. Khi nào cần đưa bé đi khám bác sĩ?

Cha mẹ cần đưa bé đến cơ sở y tế khi:

• Táo bón kéo dài >2 tuần không cải thiện.
• Bé đau bụng dữ dội, nôn nhiều, bỏ ăn.
• Có máu trong phân, nứt kẽ hậu môn nặng.
• Bé sụt cân, chậm tăng trưởng.

6. Cách phòng ngừa táo bón ở bé

Cha mẹ có thể xây dựng cho bé chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt hợp lý để hạn chế tái phát và giúp hệ tiêu hóa hoạt động ổn định:

• Cho bé ăn nhiều rau xanh, trái cây, uống đủ nước.
• Tập thói quen đi vệ sinh đúng giờ.
• Khuyến khích bé vận động mỗi ngày.
• Hạn chế đồ ăn nhanh, nhiều dầu mỡ, nước ngọt.
• Bổ sung men vi sinh, chất xơ hòa tan khi cần thiết.

Táo bón ở trẻ nhỏ tuy phổ biến nhưng hoàn toàn có thể cải thiện bằng những biện pháp đơn giản. Cha mẹ có thể áp dụng nhiều cách chữa táo bón cho bé như tăng chất xơ, uống đủ nước, massage bụng, tập thói quen đi vệ sinh đúng giờ, bổ sung men vi sinh.